TÜRK VE YABANCI BASININ YORUMU ŞEYH SAİD OLAYI

ŞEYH SAİD OLAYI HAKKINDA TÜRK VE YABANCI BASININ YORUMU





TÜRK VE YABANCI BASININ YORUMU


Ayaklanmanın devam ettiği günlerde; Hakimiyet-i Milliye,


Aksam, Cumhuriyet, Vakit, Yeni Türk, Resimli Gazete,


Orak-Çekiç, Vatan, Tanın, Son Saat, Son Telgraf, Tevhid-i


Efkar, Toksöz, Sebilürresad vs. gibi yayın organlarında,


Seyh Said isyanı üzerine çesitli yorumlar yapılıyordu.


Bir örnek olarak, Türk sosyalistlerinin haftalık yayın


organı Orak-Çekiç gazetesi, 26 Subat 1925 tarihli sayısında


irdelediği Seyh Said ayaklanması ile ilgili yorumunda,


Kemalist yönetimi destekliyor ve söyle yazıyordu:


“irticanın basında Seyh Said var.. irticaya karsı


mücadelede halkımız hükümetle beraberdir. Kahrolsun


irtica! Ankara Büyük Millet Meclisi’nde müfrit [asırı]


solun tırnakları, kafasına kurunu vustayi [ortacağ


zihniyetini] dolamıs olan yobazların, gericilerin gırtlağına


yapıstı. Mürtecilerin, yobazların sarıkları, kendilerine


kefen olacak! Yobazlarıyla, seyhleriyle, halifeleriyle,


sultanlarıyla, kahrolsun irtica ve derebeylik!”(20)


Diğer yayınların coğunun isyana dair haber ve yorumları


da asağı yukarı aynı içerikteydi. Örneğin, Cumhuriyet


gazetesi de; “isyan hadisesinin irticaya dayanan fikirlerle


basladığını, asilerin Hilafet meselesini ortaya sürerek halkı


tesvik etmeye kalkıstığını”(21) yazıyordu.


Öte yandan, Seyh Said önderliğindeki Zaza İslami/


Naksibendi hareketini “Kürtçülük” ve “Kürdistan”


meselesi ile iliskilendiren kimi Yazarlar ve yayınlar da


mevcuttu. Ne var ki, bunlar konu hakkında hiçbir kanıt


ortaya koyamıyorlardı. Yazdıkları ise sadece laftan ibaretti.


Hükümetin eline de bu yönlü herhangi bir belge


geçmemisti. Nitekim hükümet, bu tür değerlendirmeleri


adeta tekzip edici nitelikte olan bir açıklama bile yapmak


zorunda kalmıstı.


Konu ile ilgili olarak, Bakanlar Kurulu’nun 03 Mayis 1341


(1925) tarih ve 1885 sayılı kararında; “isyanın umumi ve


mürekkep [birlesik] bir irticanın tezahürü olduğu müsbet


ve malum olan hadisenin matbuatta [basında] Kürt


meselesi sekline inhisar ettirilmesinin [yansıtılmasının]


hakikata gayri mutabik olduğu [gerçekle bağdasmadığı]”


hususlarına yer verildi.(22)


Yabancı basında da, genellikle ayaklanmanın dini nitelikli


olduğu yönündeki görüs ve değerlendirmeler ön plana


çıktı.


İngiltere’de yayınlanan “The Times” gazetesi; “Seyh Said


ve taraftarlarının Genç, Harput ve Diyarbekir’i ele


geçirerek, Abdülhamid’in oğullarından Abdürrahim’i


gıyaben halife ilan ettiklerini, ayaklanmanın söylenildiği


gibi Kürt ulusal hareketi değil, tamamen fanatik bir dini


hareket olduğunu”(23) vurguluyordu.


Fransa’da yayınlanan haftalık “L’illustration” dergisi ise,


Seyh Said isyanının yayıldığı alanı gösteren bir haritaya


sayfalarında yer veriyor ve olayı söyle yorumluyordu:


“Elaziz, Genç ve Palu bölgelerinde Subat sonunda


baslayan ayaklanma oldukça ciddi boyutlar kazandı.


Ayaklanmanın elebasısı Said adında bir Şeyh......


Ayaklanmacılar Ankara’nın din karsıtı politikasından


rahatsızlar ve halifeliğin yeniden tesis edilmesini


istiyorlar.”(24)


alıntı: cihat kar